50 yıl önce fiyat artışlarının ne kadar kötü olduğunu, istatistiksel veya anekdotsal kanıtlar kullanılıp kullanılmadığına bakılmaksızın, çeşitli sorunlar mevcuttur. Birkaç soruna rağmen, çekişme noktası, Fed'in 70'lerdeki (fiyat) enflasyonunu çözmekten sorumlu olduğu fikridir.
İlk grafik, 1913'ten beri mevsimsel olarak düzeltilmemiş Tüketici Fiyat Endeksi'dir (TÜFE). Yüz yıldan fazla bir süre sonra, endeks yaklaşık %3,000 oranında arttı.
Birkaç küçük nokta dışında, TÜFE hiçbir zaman düşmedi ve 1970'ler, sonraki on yıllardan biraz farklı görünüyor.
Aynı TÜFE için ancak daha kısa bir zaman diliminde mevsimsellikten arındırılmış verilerin kullanılması benzer sonuçlar gösteriyor:
Emin olmak için, aynı mevsimsellikten 1960'tan 1990'a kadar olan arındırılmış verileri tekrar gözlemleyin:
Enflasyona karşı zafer, fiyatlar 70'lerden sonra arttığı için pek kutlanamaz.
Belki de bu nedenle, bir önceki yıla göre TÜFE düzeyindeki yıllık yüzde değişimi, Fed'in zaferini destekleyen en iyi argüman olarak duruyor:
TÜFE yüzde değişimi, 1980'de zirveye ulaşana kadar 70'lerde yukarı doğru bir yörüngeye sahipti ve ardından o zamandan beri aşağı doğru bir yörünge izledi. 1980'de yıllık yüzde değişimi %14 iken, 1981'de “sadece” %10, daha sonra “sadece” %6, ardından 1983'te %3 oldu. Bu "bileşik enflasyon", TÜFE'nin yalnızca sürekli artmasının sebebidir.
Enflasyonun yenilmesinin tek yolu, “negatif enflasyon” dönemlerinin var olması olabilirdi. Ne yazık ki, bu nadir olay sadece ihmal edilebilir miktarlarda olmuştur. Bugün yaşayan birinin sadece kalıcı fiyat artışlarını yaşadığını söylemek doğru olur.
Son grafik, önceki yıla (yeşil) göre TÜFE yüzde değişikliğini ve efektif federal fon oranını (mavi) bir araya getiriyor:
FED'in faiz artırımlarının TÜFE'deki değişiklikleri kredilendirmesi gerektiği fikri, savunulamaz bir pozisyon olarak ortaya çıkıyor. İki veri seti (+0.76) arasındaki korelasyon katsayısına bakarsak ve sonuçlanmış faiz oranları enflasyonu dikte ederse, bu hatalı olurdu, çünkü iddiamızı doğrulamak için aynı minimum kanıt düzeyine sahip olarak enflasyonun faiz oranlarını dikte ettiği sonucuna da varabiliriz. Her iki durumda da, ikisi arasında nedensellik bulunamaz; yani Fed'in kredisi hak edilmemiş durumda.
Bunu çürütmek için, Fed'in TÜFE'yi dikte ettiğinde ısrar etmek, özellikle uzun vadeli eğilimleri gözlemlerken bir saçmalığa yol açar. 50'lerden 80'lerin başına kadar faiz oranlarını yükselten Fed'di. TÜFE yüzde değişimi de yükseliş eğilimindeydi, bu yüzden enflasyonun artmasına neden olanın otuz yıl boyunca oranların bu artışı olduğu sonucuna varmamız gerekiyor! Tersine, TÜFE'nin yüzde değişimi, oranlar zirveye ulaştığında aşağı yönlü seyrine başladı. Ayrıca, 80'lerden beri düşük oranlarla enflasyonla sürekli olarak savaşanın Fed olduğu sonucuna varmalıyız...
Anlatının aksine, 70'lerin Büyük Enflasyonu asla kazanılmadı. Hiçbir zaman “büyük bir deflasyon” ya da bu konuda herhangi bir deflasyon olmadı. 1982'deki fiyatlar, 1980'den daha yüksek olan 1981'deki fiyatlardan daha yüksekti ve bu böyle devam etti. Fed'in fiyat artışlarıyla nasıl mücadele ettiği (fiyatlar yalnızca yükselirken doların satın alma gücü Fed'in kuruluşundan bu yana olduğu gibi 80'ler boyunca düştüğünde) nasıl söylenebilir? 1970'lerin enflasyonuna karşı bir zafer iddia etmek en iyi ihtimalle aptalca, en kötü ihtimalle aldatıcı geliyor.
Fed'in 70'lerden kalma bir fiyat enflasyon sorununu asla gerçekten çözemediğini anlamak, ekonomik tarihi yeniden gözden geçirmemize ve geleceğimiz için nelerin saklanabileceğini tahmin etmemize olanak tanır. Ancak ufukta büyük fiyat artışları varsa, ister er ya da yıllar sonra olsun, hazırlıklı olun. Merkezi planlayıcılarımız, onlara göre, TÜFE yönetilebilir hale gelene kadar faiz oranlarını yükseltmeye çalışabilir. Kanıt ise, herkesin Fed'in enflasyonu kontrol etmek için araçlara sahip olduğunu bildiği ve 70'lerde işe yaradığıdır. Ancak bunun yanlış olduğunu biliyoruz. Federal Rezerv hakkında konuştuğumuzda, kanıt basmakalıptır.
Elbette, mevcut borç seviyeleri göz önüne alındığında, herhangi bir önemli faiz artışı anlaşılmaz görünüyor. Ama bu başka bir günün hikayesi...
Yazar - Robert Aro
Bu yazı mises.org sitesinin ''1970s Inflation: The Narrative versus the Lie (Pt. 2)'' adlı yazının çevirisidir.
Comments